Βοηθώντας τα παιδιά μας να αυξήσουν την αυτοεκτίμησή τους

Της Αλίκης Ταγκαλάκη (Σχολικός Ψυχολόγος, MSc)

Αυτοεκτίμηση. Μια έννοια που χρησιμοποιείται τόσο συχνά, που σχεδόν όλοι θεωρούμε ότι μπορούμε να την αναγνωρίσουμε στον άλλον αμέσως, σαν να αφορά στο σύνολο της προσωπικότητάς του.

Έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση γι’ αυτό… δυσκολεύεται στα μαθήματα.
Έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση γι’ αυτό… δεν είναι πιο διεκδικητικός με τους φίλους του.

Σίγουρα, η μεταβλητή «αυτοεκτίμηση» έχει γίνει αντικείμενο πολλών ερευνών, έχει αναλυθεί σε παράγοντες και έχει συσχετιστεί με άλλες έννοιες. Είναι όμως, τελικά, μια ασαφής έννοια κυρίως ως προς το τι πραγματικά αντιπροσωπεύει.

Από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, η ευκολία ή η δυσκολία με την οποία νιώθουμε ότι επηρεάζουμε το περιβάλλον μας, συμβάλλει στο χτίσιμο της αυτοεκτίμησής μας.

Ένα δίχρονο παιδί που προσπαθεί να ανέβει ανάποδα στην τσουλήθρα και η μόνη απόκριση είναι: «Δεν ανεβαίνουμε ανάποδα!», στην ουσία δεν λαμβάνει την ενθάρρυνση να νιώσει ικανό σε συνθήκες μη συμβατικές αλλά μόνο οριοθετείται.

Είτε «υψηλή» είτε «χαμηλή», η αυτοεκτίμηση στην ουσία αφορά στην αίσθηση που έχει ένα άτομο, ότι σε κάποιον τομέα είναι αποτελεσματικός και τα καταφέρνει. Η αίσθηση αυτή συχνά γενικεύεται και καθορίζει τη γενικότερη συμπεριφορά μας.

Η αίσθηση που έχουμε για τις ικανότητές μας, εξαρτάται από τον τρόπο που έχουμε μάθει να αντιλαμβανόμαστε αρχικά το τι σημαίνει ικανοποιητικό αποτέλεσμα- επιτυχία ή όχι. Και αυτό με τη σειρά του πηγάζει από το πώς είναι διαμορφωμένες οι σχέσεις με τους σημαντικούς άλλους και κυρίως με τους γονείς.

Αν η προσπάθεια εύκολα επιβραβεύεται, θεωρητικά το άτομο νιώθει ότι είναι ικανό, ενώ αν χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να υπάρχει επιβράβευση τότε το πιθανότερο είναι ότι δεν θα νιώθει ικανό τόσο εύκολα.

Κανείς δεν μπορεί να τα καταφέρνει σε όλα το ίδιο καλά. Οπότε δεν θα έχει πάντα την ίδια αίσθηση αυτοεκτίμησης. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα παιδιά μας αλλά και για μας τους ενήλικες.
Η αίσθηση αυτοεκτίμησης για ένα θέμα είναι πολύ πιθανό να μένει σταθερή μέσα στα χρόνια και να καθορίζει και τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε αυτό που πιστεύουμε ότι μας δυσκολεύει. Αν κάποια στιγμή απέτυχα σε κάτι, αυτή η αίσθηση μπορεί να επηρεάσει το αν θα ξαναπροσπαθήσω.

Ως γονείς λοιπόν καλούμαστε συχνά να ακούσουμε τα παιδιά μας να μας διηγούνται ιστορίες από την καθημερινότητά τους, είτε αφορούν στα μαθήματα είτε στις φιλίες, όπου θα μπορούσαν να είχαν χειριστεί αλλιώς τα πράγματα ή θα μπορούσαν να ήταν πιο σίγουρα για τον εαυτό τους. Και οι γονείς προσπαθώντας να δώσουν τις λύσεις, συχνά δημιουργούν μια αίσθηση ανικανότητας στα παιδιά. Η έκφραση «θα μπορούσες και διαφορετικά…» στη βάση της είναι απαξιωτική.

Αν θέλετε να βοηθήσετε τα παιδιά να νιώθουν καλά με τον εαυτό τους ξεκινήστε από τη σχέση σας μαζί τους. Σκεφτείτε τους εαυτούς σας ως ισχυρούς ενήλικες και σε κάθε ευκαιρία, δώστε στα παιδιά σας τη δυνατότητα να νιώθουν ότι τα κατάφεραν.

Για παράδειγμα στην καθημερινή τριβή όπου το παιδί ή ακόμα και ο έφηβος απλώς παραβλέπει αυτό που λέμε και κάνει το δικό του, ξεκινήστε την κουβέντα με: «Θα πρέπει να είσαι περήφανος που εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου και να συνεχίσεις να το κάνεις. Μήπως όμως θα ήταν καλύτερα;…»

Αν εμείς ως γονείς εκπέμπουμε μια αίσθηση ότι επιτρέπουμε τα προσωπικά λάθη και λέμε μπράβο και στο εαυτό μας καμιά φορά, θα είναι πιο εύκολο να το κάνουν και τα παιδιά μας.

Για να βελτιώσετε λοιπόν την αυτοεκτίμηση των παιδιών σας θα πρέπει πρώτα να εμπιστεύεστε τον εαυτό σας και να φαίνεται αυτό και στο παιδί.

Εμπιστεύομαι τον εαυτό μου δεν σημαίνει «ξέρω καλύτερα» αλλά ότι «επιτρέπω να νιώθω καλά ακόμα και όταν δεν ξέρω». Μάλιστα ένας επιτυχημένος γονέας δεν είναι αυτός που «ξέρει» αλλά αυτός που επιτρέπει τα λάθη και την επανόρθωση.

Έπειτα, μην χάνετε καμία ευκαιρία να πείτε μπράβο! Αρχίστε να πιστεύετε στις δυνάμεις των παιδιών σας και θα πιστέψουν και τα ίδια.

Δεν υπάρχει λοιπόν κάποιο μυστικό στο να βοηθήσετε τα παιδιά σας να νιώθουν όμορφα με τον εαυτό τους. Απλώς αφήστε τα να σας μιμηθούν και επιτρέψτε τους να δοκιμάζουν!