Γιατί, παιδί μου, γκρινιάζεις;

Της Αλίκης Ταγκαλάκη (Σχολικός Ψυχολόγος, MSc)

Καλοκαίρι. Θάλασσα. Τα παιδιά να ζητούν! Παγωτό, σοκολάτα, βόλτα, λίγο μπάνιο ακόμα, λίγο τηλεόραση ακόμα…
Ό,τι ζητούν πρέπει να γίνει «τώρα», διαφορετικά θα αρχίσει η γνωστή διαδικασία που ονομάζεται «γκρίνια, γκρίνια, γκρίνια». Γκρίνια με τη μορφή του κλάματος, με τη μορφή της φωνής, με τη μορφή του έντονου θυμού.
Κάποιες φορές οι επιθυμίες μπορούν να πραγματοποιηθούν. Τις περισσότερες φορές όμως τα παιδιά ζητούν πράγματα είτε επικίνδυνα είτε ακριβά είτε απλώς αδύνατα. Κάποιες φορές ξέρουν τι θέλουν. Άλλες φορές απλώς θέλουν τα πάντα και τίποτα. Και τότε επανέρχεται η γκρίνια… Απεγνωσμένοι γονείς με την αίσθηση ότι «το παιδί μου δεν ικανοποιείται με τίποτα!»

Κι όμως αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως γκρίνια σε κάθε ηλικία δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένας κώδικας επικοινωνίας ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά. Ένας κώδικας που έχει διαμορφωθεί μέσα από τη σχέση μας με τα παιδιά μας ήδη από την ηλικία των 2,5 ετών. Γιατί γκρινιάζουμε; Αφενός για να διεκδικήσουμε την προσοχή και αφετέρου για να κερδίσουμε κάτι που είτε έχουμε πραγματικά ανάγκη είτε απλώς πιστεύουμε ότι το έχουμε ανάγκη.
Ένα μωρό κλαίει. Μέσα από το κλάμα του κερδίζει την ολοκληρωτική προσοχή μας καθώς οι ανάγκες του είναι βιολογικές, συναισθηματικές και άρα σημαντικές για την επιβίωσή του.

Όσο μεγαλώνει όμως το παιδί όλο και περισσότερες ανάγκες του αρχίζουν να αφορούν στις σχέσεις, με ισχυρότερη την ανάγκη για αποδοχή και προσοχή. Το κλάμα πια δεν αφορά στην επιβίωση αλλά έχει γίνει τρόπος επικοινωνίας. Ο τρόπος που δίνουμε «προσοχή» στα παιδιά μας μπορεί να είναι ενδεικτικός για το πώς θα διεκδικούν τις ανάγκες τους στην πορεία της ζωής τους. Διαμορφώνεται λοιπόν ένας κώδικας επικοινωνίας ανάμεσά μας. Η γκρίνια λοιπόν είναι ένας από τους τρόπους να λαμβάνει το παιδί προσοχή!

Δυστυχώς για εμάς και τα παιδιά μας, ως γονείς, είμαστε πολύ πιο έτοιμοι να προσέξουμε τις αρνητικές συμπεριφορές των παιδιών μας παρά τις θετικές. Ένα παιδί, για παράδειγμα, που για να μας ζητήσει ένα παγωτό ξεκινάει να το ζητάει ήρεμα και καταλήγει να γκρινιάζει (ανεβάζοντας σταδιακά την ένταση) για να το πάρει τελικά, έχει μάθει ότι μπορεί να διεκδικεί μεν, αλλά χρειάζεται αρκετή προσπάθεια. Όταν φωνάζει, ουρλιάζει, κλαίει και άρα γκρινιάζει «το τείχος πέφτει»! Οπότε σε μια άλλη περίπτωση που δεν θα θέλει να κάνει μπάνιο ή δεν θα θέλει να φύγει από κάπου, θα έχει μάθει ότι μπορεί να το καταφέρει αν γκρινιάξει.

Είναι πολύ σημαντικό ότι τα παιδιά μας δεν το έκαναν από την αρχή «επίτηδες». Έμαθαν στην πορεία να γκρινιάζουν. Το έμαθαν όμως μέσα από την αρνητική προσοχή. Αρνητική προσοχή σημαίνει ότι δίνουμε προσοχή σε μία συμπεριφορά παρόλο που είναι ανεπιθύμητη. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν το παιδί μας έχει χτυπήσει το αδερφάκι του και εμείς, προσπαθούμε να διερευνήσουμε το «γιατί», ρωτώντας και ξαναρωτώντας, μόνο για να λάβουμε στο τέλος μια εξίσου προκλητική συμπεριφορά αμέσως μετά. Αυτό συμβαίνει διότι σε όλη τη διάρκεια της δικής μας «επίπληξης», το παιδί βιώνει μια κλιμακούμενη αίσθηση έλλειψης αποδοχής αλλά και παράλληλα «προσοχής». Του δίνουμε αρνητική προσοχή διότι με τη στάση μας του λέμε «είμαι εδώ και σε προσέχω» αλλά με τα λόγια μας του λέμε «δεν μου αρέσεις».

Γκρινιάζουμε λοιπόν γιατί έχουμε μάθει να φοβόμαστε ότι ο άλλος δεν θα ακούσει την ανάγκη μας παρά μόνο μέσα από έναν έμμεσα επιθετικό τρόπο, την γκρίνια.

Αν μπορούσαμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να ξέρουν ποιος είναι ένας επιθυμητός τρόπος να διεκδικούν, την ώρα που διεκδικούν, και να το τηρήσουμε με συνέπεια, αυτό τότε το παιδί θα πάρει αφενός ένα μήνυμα αποδοχής και αφετέρου μια ξεκάθαρη εικόνα πως αυτήν τη θετική αποδοχή μπορεί να την ξανακερδίσει.

Ας ξεκινήσουμε να είμαστε πρότυπα άμεσης επικοινωνίας κι εμείς ως γονείς και ενήλικες. Ας προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε σε ποιες περιπτώσεις γκρινιάζουμε ως ζευγάρι και να βρούμε ένα θετικό τρόπο να διεκδικήσουμε το ίδιο πράγμα μεταξύ μας. Και έπειτα ας δείξουμε στα παιδιά μας αυτόν τον τρόπο σαν να είναι μια όμορφη κατάκτηση. Για παράδειγμα, αν νιώθετε ότι πρέπει να πείτε πολλές φορές κάτι μέχρι να γίνει πράξη στον / στη σύντροφό σας, δοκιμάστε να το πείτε μια φορά και να δείξετε υπομονή μέχρι να γίνει. Μόλις ο/η σύντροφος ανταποκριθεί, ευχαριστήστε τον/την και παράλληλα επαινέστε τον εαυτό σας για την υπομονή σας! Το ίδιο μπορείτε να κάνετε και με τον ανυπόμονο 5χρονο υιό σας. Εξηγήστε του ότι θα πείτε μια φορά τι χρειάζεται να γίνει και περιμένετε να το κάνει πράξη. Επαινέστε αμέσως την ανταπόκρισή του.

Ο τρόπος για να σταματήσει ένα παιδί να γκρινιάζει ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ να του λέμε να μην γκρινιάζει αλλά να το επαινούμε κάθε φορά που ζητάει κάτι με ένα τρόπο κοινωνικά και συναισθηματικά επιθυμητό!